سفرنامه بخش چهاردهم : ارزن، میافارقین، نصریه

از آن جا به شهر ارزن شدیم شهری آبادان و نیکو بود با آب روان وبساتین و اشجار و بازارهای نیک و در آن جا به میارفاتین از این راه که ما آمدیم پانصد و پنجاه و دو فرسنگ بود و روز آدینه بیست و ششم جمادی الاول سنه ثمان و ثلثین و اربعمایه بود و در این وقت برگ درخت‌ها هنوز سبز بود.

پاره ای عظیم بود از سنگ سفید برشده هر سنگی مقدار پانصد من. و به هر پنجاه گزی برجی عظیم ساخته هم از این سنگ سفید که گفته شد. و سرباره همه کنگره‌ها بر نهاده چنان که گویی امروز استاد دست ازش باز داشته است. و این شهر را یک در است از سوی مغرب و درگاهی عظیم برکشیده است به طارقی سنگین و دری آهنین بی چوب بر آن جا ترکیب کرده. و مسجد آدینه ای دارد که اگر صفت آن کرده شود به تطویل انجامد. هرچند صاحب کتاب شرحی هرچه تمام تر نوشته است و گفته که متوضای که در آن مسجد ساخته‌ اند چهل حجره در پیش است و دو جوی آب بزرگ می‌گردد در همه خانه‌ها ، یکی ظاهر استعمال را و دیگر تحت الارض پنهان که ثقل می‌برد و چاه‌ها پاک می‌گرداند.

و بیرون ازاین شهرستان در ربض ، کاروانسراها و بازارهاست و گرمابه‌ها و مسجد جامع دیگری است که روز آدینه آن جا هم نماز کنند. و از سوی شمال سوری دیگر است که آن را محدثه گویند . هم شهری است با بازار و مسجد جامع و حمامات همه ترتیبی، و سلطان ولایت را خطبه چنین کنند الامیر الاعظم عزالاسلام سعدالدین نصرالدوله و شرف الملة ابونصر احمد مردی صدساله و گفتند که هست. و رطل آن جا چهارصد و هشتاد درم سنگ باشد. این امیر شهری ساخته است برچهارفرسنگ میافارقین و آن را نصریه نام کرده اند. و از آمد تا میافارقین نه فرسنگ است.

بساتین : (جمع) بستان

اشجار : درخت ها

بر شده : بالا رفته

گز : قز (مقیاس طول ، اندازه ) معادل ذرع و هر گز شانزده  گره است .امروزه گز را معادل «متر» اروپاییان گیرند. 

گویی امروز استاد دست ازش باز داشته است : انگار امروز کار ساختش تمام شده است

اگر صفت آن کرده شود به تطویل انجامد: اگر بخواهم آن را توصیف کنم طولانی می شود.

متوضا : جای وضو گرفتن ، مستراح

تحت الارض : زیر زمین

رَبض : دیوار گرداگرد شهر و خانه های اطراف آن

سور : باره یا دیوار شهر – مجاز از شهر

" ناصر خسرو قبادیانی "