آداب و رسوم و رفتار عامه : پرورش باز در مثنوی

مولانا جلال الدین مثنوی را برای تعلیم و تربیت یاران و مریدان خود که بیشتر آنان عامه مردم بوده اند ، سروده است. بنابراین در مثنوی اشاره ها وتمثیل هایی که برای عامه مردم پذیرفتنی و قابل فهم باشد بسیار به کار رفته است و ازین رو نشانه هایی از باورها و آداب و رسوم عامه مردم و طرز زندگی و روش کار طبقات گوناگون جامعه ی عصر مولانا را هم در مثنوی می توان یافت.

***

" پرورش باز "

از " باز " در شکار استفاده می کردند و پادشاهان هنگامی که به شکار می رفتند باز را بر دست خود می نشاندند و برای گرفتن شکار آن را به پرواز در می آورند .

برای تربیت باز چند روز سر باز را در کلاهی پارچه ای فرو می کردند و کلاه پارچه ای را محکم می بستند ، بعد از چند روز در حالی که شکاری در آسمان پرواز می کرد ، کلاه را از سر باز بر می داشتند ، باز فورا شکار را در آسمان می دید ، به سوی شکار پرواز می کرد و آن را می گرفت و بر زمین باز می گشت. به این گونه باز را پرورش می دادند و به آن می آموختند که بر دست پادشاه بنشیند.

گر امین آیید سوی اهل راز

وارهید از سر کُله مانند باز

سر کلاهِ چشم بندِ گوش بند

که از او باز است مسکین و نژند

ز آن کُلَه مر چشم بازان را سَد است

که همه میلش سوی جنس خوَد است

چون بُرید از جنس ، با شَه گشت یار

برگشاید چشم او را بازدار

مولانا می گوید " بازدار " – کسی که باز را تربیت می کند – با کلاه چشم و گوش باز را می بندد تا باز با این ریاضت از تمایل به هم جنس خود یعنی بازهای دیگر دل بکند.

هنگامی که باز از این تمایل به هم جنس خود رهیده شد ، شایستگی آن را پیدا می کند تا بر دست شاه بنشیند ، و در آن هنگام بازدار کلاه را از سر باز بر می دارد.

نشانه هایی از فرهنگ مردم در مثنوی : آداب و رسوم و رفتارهای عوام

" عشق و شباب و رندی / مهران افشاری "